Το «Φεουδαρχικό Κράτος» και η ανάγκη ενός ριζικού πολιτικού εκσυγχρονισμού. Άρθρο του Φώτη Αλεξόπουλου

19 Ιουνίου - 08:25 Τοπικά

Του Φώτη Αλεξόπουλου

Οικονομολόγου – Πολιτικού  Αναλυτή

Παρά τις διαχρονικές εξαγγελίες για αξιοκρατία, δικαιοσύνη και ισονομία, οι πολιτικές δυνάμεις της χώρας αποτυγχάνουν διαρκώς να εφαρμόσουν στην πράξη τις αξίες που διακηρύσσουν προεκλογικά. Μετά την ανάληψη της εξουσίας, φαίνεται πως έρχονται αντιμέτωπες με έναν αθέατο αλλά απόλυτα πραγματικό μηχανισμό εξουσίας –ένα ιδιότυπο φεουδαρχικό σύστημα που επιβιώνει επί δεκαετίες μέσα από ένα πυκνό δίκτυο πελατειακών σχέσεων, ευνοιοκρατίας και θεσμικής αδράνειας.

Το σύστημα αυτό, σαν μια σύγχρονη «Λερναία Ύδρα», έχει τις ρίζες του σε παθογένειες δεκαετιών και συντηρείται από εκατοντάδες “αυλικούς” –στελέχη, φορείς και οργανισμούς που αναπαράγουν την εξάρτηση από την κρατική εξουσία και εμποδίζουν κάθε πραγματική μεταρρύθμιση. Είναι μια εσωτερική μηχανή που λειτουργεί παράλληλα με το επίσημο κράτος, εξυπηρετώντας ιδιοτελή συμφέροντα και υπονομεύοντας τη θεσμική λειτουργία της Δημοκρατίας.

Η κρίση των τελευταίων δεκαετιών –ιδιαίτερα η μνημονιακή περίοδος– λειτούργησε ως καταλύτης για την περαιτέρω ενίσχυση αυτού του μηχανισμού. Η πολιτική επιχειρηματολογία παραμερίστηκε και αντικαταστάθηκε από τεχνοκρατική, πολλές φορές αδιαφανή, οικονομική διαχείριση. Οι παρεμβάσεις σε συνταγματικά κατοχυρωμένες αρχές έγιναν συχνότερες, πολλές φορές οριακά ή και ξεκάθαρα αντισυνταγματικές, με μοναδικό στόχο τη διατήρηση της υπάρχουσας εξουσιαστικής δομής.

Αν και στην επιφάνεια φαίνεται να υπάρχουν πολιτικές αντιπαραθέσεις, μια πιο προσεκτική ανάλυση αποκαλύπτει ότι πρόκειται για συγκοινωνούντα δοχεία. Οι κομματικές αντιπαλότητες δεν φτάνουν ποτέ να αγγίξουν τον πυρήνα του προβλήματος –το φεουδαρχικό υπόστρωμα της εξουσίας– αφού όλοι, λίγο-πολύ, εξαρτώνται ή συμβιβάζονται με αυτό.

Αν οι υγιείς δυνάμεις της κοινωνίας και της πολιτικής δεν ανασυνταχθούν και δεν απαιτήσουν ριζικές τομές, ο κίνδυνος να κυριαρχήσει πλήρως αυτό το παρασύστημα είναι υπαρκτός. Ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα σημάνει τη θεσμική αποσύνθεση του πολιτικού μας συστήματος – με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη δημοκρατία, την κοινωνική δικαιοσύνη και την εθνική συνοχή.

Η μόνη διέξοδος: Ριζικός Εκσυγχρονισμός

Η μόνη ρεαλιστική απάντηση απέναντι σε αυτή τη στασιμότητα είναι ο θεσμικός και διοικητικός εκσυγχρονισμός:

• Αλλαγή της διαδικασίας κοινοβουλευτικού ελέγχου ώστε να υπάρχει πραγματική λογοδοσία.

• Κατάργηση της πελατειακής λογικής και αποσύνδεση της κρατικής λειτουργίας από κομματικά συμφέροντα.

• Ευέλικτη λειτουργία της Δημόσιας Διοίκησης, με σύγχρονα οργανωτικά σχήματα και τριμελή διοικητικά όργανα περιορισμένης θητείας (το πολύ τριών ετών).

• Ανεξάρτητοι και διαφανείς μηχανισμοί αξιολόγησης στελεχών και πολιτικών αποφάσεων.

Οι μεταρρυθμίσεις αυτές δεν μπορούν να προκύψουν από τις δυνάμεις που εξαρτώνται από το υπάρχον καθεστώς. Χρειάζονται νέα πρόσωπα, νέες ιδέες και, πάνω απ’ όλα, μια νέα αντίληψη για το τι σημαίνει πολιτική ευθύνη και δημόσιο συμφέρον.

Η χώρα δεν αντέχει άλλες χαμένες ευκαιρίες. Το στοίχημα δεν είναι απλώς η οικονομική ανάκαμψη ή η ανάπτυξη. Είναι η επιβίωση της Δημοκρατίας μας.